Suku Ogues Halo Tara Bandu Hodi Valoriza Kultura No Jestaun ba Rekursu Naturais

Covalima (RCCT) 19-12-24-Suku Ogues, realiza tara bandu ho objetivu atu hametin valorizasaun ba kultura iha suku laran no halo jestaun ba rekursu naturais nomos hodi hametin relasaun entre ema ho balada fuik inklui fo protesaun ba biodiversidade iha suku laran.

Timor Leste nudar Nasaun Demokratika ne’ebé sei nafatin tau valorizasaun as ba lisan no kultura timor nian. Tanba ne’e Sekretaria Estadu Floresta Fernandinho Vieira, hatete liu husi tara bandu bele hamtin liu tan harmonizasaun entre ema ho naturaza, ema ho ema no mos ema ho balada sira.

Objetivu husi tara bandu ida ne’e oinsa atu bele halo jestaun ba rekursu rai no be oinsa atu halo jestaun ba utilizasaun iha fatin ida ne’e, iha suku ida ne’e, no mos oinsa atu bele fo protesaun ita nia rekursu naturais ne’ebé iha hanesan floresta, no mos fo protesaun ba ita nia biodiversidade sira ne’ebé iha rai laran, oinsa ema ho ema bele respeita malu, bele kuidadu no konserva ita nia ai laran tuan no balada fuik sira, no oinsa ita bele valoriza kultura ida ne’e sai hanesan identidade, ita hakarak nasaun ida ne’e mos oinsa tenke promove kultura sai mos hanesan identidade nasional ida, nune’e nasaun sira seluk mos bele respeita ita nudar Timorense, husi parte kultura ida ne’e ligadu liu ba oinsa atu bele valoriza ita nia kultura oinsa atu fo protesaun no konservasaun ba ita nia natureza, ita nia flresta no ita nia ambiente ne’ebe iha fatin ida ne’e liliu iha suku ida ne’e” informa Sekretaria Estadu Floresta Fernandinho Vieira, ba jornalista sira hafoin partisipa iha serimonia tara bandu ne’ebe hala’o iha Suku Ogues Postu Administrativu Maukatar, Kuarta (18/12).    

Sekretariu Munisipal Planeamentu Investimentu no Dezenvolvimentu Integradu (Sek-PIDI) Munisipiu Covalima, Caetano dos Santos Ribeiro, hatete tara bandu la’os foin hamosu husi jerasaun foun sira maibe hatu’ur nanis ona husi bei ala sira.

“Ohin ita nia serimonia tara bandu ida ne’e ita dada kedas husi ita nia avo, bei ala sira, ne’ebé iha Postu Maukatar katak ita nia bei ala sira husi Lela Lau Hatu, Lakirin to’o Foho Rua hanorin ita husik hela sira nia espellu ne’e ba ita maka ohin loron moderniza mai halo iha ita nia suku, ita nia postu, ne’e duni ezemplu saida maka hatur iha ita nia oin sai hanesan serimonia kultural ne’ebé sagradu tebes, maske la tau no la hatu’ur no tu’ur hale’u sadan maibe reprezenta sadan iha Suku Ogues, Foho Rua nian ne’ebé husu halo sagradu ba” Sek PIDI dehan.  

Xefe Suku Ogues Febriano Pereira, grantia atu implementa regulamentu sira ne’ebé hatur ona iha tara bandu ida ne’e, tanba ba futuru sei fo benefisiu ba komunidade iha suku laran.

“Hanesan autoridade komunitaria ami garantia atu hodi implementa regulamentu sira ne’e tanba, regulamentu ida ne’e relevante tebes ho situasaun ohin loron nakonu ho komunidade iha suku Ogues ida ne’e, hanoin kestaun benefisariu ne’e ita realmente nia fo benefisariu tanba ita atu hanoin ona halo jestaun ba rekursu sira ne’ebé nakonu iha suku laran, liliu rekursu rai, no rekursu naturais sira seluk no mos iha buat seluk ne’ebé ko’alia kona ba jestaun animal,  no mos normas sosiais sira, ha’u hanoin ida ne’e kuandu implementasaun di’ak aban bain rua sei fo benefisiu direita ba ita nia jerasaun ida agora no jerasaun ida tuir mai, benefisiu ne’e maka konaba jestaun rai ita hanoin ona husi lei tara bandu ida ne’e organiza komunidade atu utiliza rai ho seguru no sustentavel liliu iha rai ba agrikultura ida ne’ebé ho permanente” Xefe Suku Ogues informa.

Enkuantu liu husi atividade tara bandu ne’e signifika katak bandu ona ba se deit tantu komunidade rasik iha aldeia-5 mak partense iha Suku Ogues atu labele naran tesi ai arbiru, oho animal fuik arbiru, labele foti fatuk arbiru iha mota laran, labele husik livre animal hanesan fahi, karau, bibi no animal sira seluk, maibe tenki husik iha nia fatin, no halulik ba tara bandu ne’e Komunidade no Autridade sira oho mos animal hanesan karau, bibi no manu, nune’e wainhira komunidade sira maka la halo tuir regulamentu ne’ebé mak mensiona maka sei hetan sansaun hanesan multa osan inklui oho animal.

Entertantu partisipa iha serimonia tara bandu ne’ebé hala’o iha Sede Suku Ogues, partispa husi Sekretaria Estadu Floresta Fernandinho Vieira, Sekretariu Munisipal Planeamentu Investimentu no Dezenvolvimentu Integradu (Sek PIDI) Munisipiu Covalima, Caetano dos Santos Ribeiro, Diretóra Servisu Munisipal Apoiu Organizasaun Komunitaria Munisipiu Covalima, Maria de Jesus Pereira, Diretór Floresta Munisipiu Covalima ho funsionariu tomak, Repreznentante Administrador Postu Administrativu Maukatar, Xefe Suku no komunidade Ogues tomak.

Jornalista  :  Julio Salinas

Editor       :  Chamot Nahac    

Array