Covalima- RCCT- Rede ba Rai husi Nasional hala’o sosializasaun ba Komunidade no Juventude sira iha Suku Matai Posto Administrativo Maukatar Municipio Covalima, relasiona ho konflito kona ba Rai ne’ebe maka dadaun ne’e mosu entre Komunidade Suku Matai no komunidade Suku Kamenasa liliu Familia Lopez kona ba Rai nebe Kompanya EDS okupa agora dadaun iha area Lohorai no Kiar, Suku Matai.
Cordenador Nasional Rede ba Rai Pederito Viera hatete, objetivo ba sosializasaun ne’e atu hakl’aken informasaun no hakbi’it komunidade sira hodi bele komprende konaba sira nia direitu Jurídisiariu ba desputa ba rai nebe sira enfrenta nune’e rede ba rai bele halo advokasia hodi alkansa saida mak disputantes sira hakarak atinji.
Koordenador ne‘e esplika kle’an liu tan, antes foti medidas ba problema rai nebe maka komunidade sira iha Suku rua (Matai no Kamenasa) enfrenta, Rede ba rai, sei buka tuir dokumentos no kronológia kona ba Rai refere,
“ Primeiro ami sei rekolla lai informasaun husi komunidade sira kona ba kronológia ba rai refere partese na parte história no kultura nian, ka rai ne’e pertensia parte ema ida nian nian, tamba iha tempo uluk ema hotu iha polítika Kolonial nia okos, maibe agora ita ukun rasik an ona, sente katak populasaun nebe maka uluk la iha kbi’it, Nia Bei Oan sira sei iha direitu atu reklama katak Rai ne’e tuir tradisionalmente, se nian los ” Dehan Cordenador Nasional Rede ba Rai Pederito Viera ba RCCT wainhira halo sosializasaun Lei ba Rai iha Sede Suco Matai Kuarta Feira (28-10-20)
Iha fatin Xefe Suku Matai, João Gusmão konsidera, Rai ne’ebe maka ba dadaun ne’e sai desputa entre komunidade suku rua (Matai no Kamenasa), ne’e hanesan Rai nebe partense ba suku matai ninian nebe okupa husi (Familia Lopes) iha tempo kolonializmo Portugal ninian, no Rai nebe sira okupa ne’e Rai nebe partense ba Rai Kultura Suku Matai nian,
Tamba ne’e Sefe Suku Matai dehan; tempo agora ukun’an ona, sira nia parte hakarak foti fali rai ne’ebe maka Familia Lopes okupa, tamba rai refere konsidera hanesan rai kultural Suku Matai nian.
“ Ha’u esplika katak rai ne’ebe maka sira okupa ne’e kulturalmente Rai Suku Matai nian, iha tempo kolonializmo sira okupa ami nia Rai nebe hanesan Rai kultura ami Suku Matai nian, maibe agora ukun aan ona ami povo Matai hakarak foti fali ami nia rai refere, tamba rai ne’e tuir kultura nebe Matai iha, faz parte mai Suku Matai, ami la’os atu hadau ema nia rai, maibe ami atu buka lia lo’os oinsa bele liu husi prosessu legal ba to’o iha tribunal ” Dehan Xefe Suku Matai João Gusmão.
Jornalísta : Tynho Gusmão & Aje Ferreira
Editor : Chamot Nahac